Podatki stanowią główny dochód budżetu każdego państwa. Są przedmiotem debat politycznych, badań naukowców, a przeciętnym obywatelom zazwyczaj kojarzą się jednoznacznie negatywnie. Zarządzanie systemem podatków przez rząd może mieć kluczowe znaczenie dla nadawania pozytywnych impulsów gospodarce kraju, jak również jej hamowania.
Każdy z nas ponosi ciężary związane z podatkami niemal codziennie. Tak trywialne czynności jak zakupy w osiedlowym sklepie czy wizyta u fryzjera wiążą się z koniecznością uiszczenia podatku od towarów i usług za kupione towary. Jako podatek pośredni nie jest on oczywiście uiszczany przez nabywcę danego dobra w urzędzie skarbowym, lecz zostaje już wcześniej wliczony w cenę towaru. Obecnie w Polsce istnieje stawka podstawowa podatku VAT (23%) oraz stawki obniżone (8%, 5% i 0% – stawka zwolniona). Obecnie głośno jest o grupach przestępczych, które za pomocą tzw. „karuzeli podatkowych” wyłudzają od skarbu państwa ogromne środki tytułem zwrotu podatku VAT.
Z kolei z najbardziej popularnym podatkiem bezpośrednim jest podatek dochodowy od osób fizycznych. Coroczne rozliczenie PIT jest obowiązkiem nałożonym na każdą osobę fizyczną uzyskującą dochody. Oczywiście ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera szereg zwolnień i ulg związanych z tym rodzajem daniny publicznej. Generalna zasada stanowi jednak, iż każda osoba fizyczna, mająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów. Jednocześnie, aby być traktowanym w świetle prawa jako osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium RP, wystarczy przebywać w kraju minimum 184 dni w roku. Natomiast ci, którzy nie mają miejsca zamieszkania w Polsce, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów uzyskanych w naszym państwie.
W 2019 r. rozliczenie PIT nastąpić musi najpóźniej do 31 stycznia – w przypadku PIT-28 – bądź do 30 kwietnia – w przypadku PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 i PIT-39. Termin zwrotu nadpłaconego podatku wynosić będzie 45 dni dla deklaracji składanych drogą elektroniczną (zwrot będzie jednak następował dopiero po 15 lutego) oraz 3 miesiące dla deklaracji składanych w pozostałych formach.
Warto podkreślić o znacznym zwiększeniu kwoty wolnej od podatku w roku 2018. Względem roku 2017 wzrosła ona o 2000 zł i obecnie wynosi 8001 zł.
Podstawa obliczenia podatku dochodowego uzależniona jest od przychodów uzyskanych przez podatnika w danym roku, pomniejszonego o koszty jego uzyskania. W przypadku kwoty nieprzekraczającej 82.528 zł podatek wynosi 18% minus kwota zmniejszająca podatek (w 2019 r. jest to 1440 zł dla podstawy obliczenia podatku wyższej niż 8.000 zł ale nieprzekraczającej 13.000 zł i 556,02 zł dla podstawy obliczenia podatku wyższej niż 13.000 zł ale nieprzekraczającej 82.528 zł). Z kolei jeśli przychód danego podatnika przekroczył w skali roku kwotę 82.528 zł, wówczas podatek opiewa na 15.395,04 zł + 32% nadwyżki od kwoty przewyższającej 82.528 zł.
Najbogatsi Polacy – przyjmując, że za takich uważamy osoby, których przychód w danym roku przekroczył 82.528 zł – są więc obciążani zdecydowanie większymi podatkami od pozostałej części społeczeństwa. Nie jesteśmy pod tym względem żadnym wyjątkiem. Kilka lat temu bardzo głośny był przypadek słynnego francuskiego aktora Gerarda Depardieu, który – w ucieczce przed ogromnymi obciążeniami podatkowymi nałożonymi przez francuski rząd na najbogatszych Francuzów – zdecydował się na emigrację do Rosji.
Jak zasygnalizowano wyżej, podatki mogą dzielić się na bezpośrednie i pośrednie. Różnica między nimi jest bardzo prosta i wiąże się z koniecznością bezpośredniego odprowadzenia podatku przez podatnika do urzędu skarbowego (jak w przypadku rozliczenia PIT), bądź z wliczeniem podatku w cenę towaru (jak np. podatek VAT bądź podatek akcyzowy).
Do najpopularniejszych podatków bezpośrednich, oprócz podatku dochodowego od osób fizycznych, należy zaliczyć m.in. podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn czy podatek od nieruchomości. Część podatków, jak na przykład podatek od nieruchomości czy podatek rolny, zalicza się do podatków lokalnych, czyli podatków stanowiących źródło dochodów samorządu.